Η πολιτική κατάσταση

Υπάρχει μια έντονη συζήτηση τον τελευταίο καιρό σε σχέση με τη δυνατότητα χορήγησης πανεπιστημιακού καθεστώτος σε ιδιωτικά κολέγια, το οποίο απαγορεύεται επί του παρόντος από το άρθρο 16 του ελληνικού συντάγματος.

Η E-papers είναι δίπλα εδώ και 10 χρόνια στους Έλληνες φοιτητές που σπουδάζουν σε ελληνικά κολλέγια, βοηθώντας τους στην επιμέλεια των φοιτητικών και διπλωματικών εργασιών τους αλλά και με  ιδιαίτερα μαθήματα σε όλες τις ειδικότητες και μαθήματα ενδιαφέροντος.

Τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν πάντα δημόσιοι φορείς στην Ελλάδα και οι διδάσκοντες δημόσιοι υπάλληλοι. Ωστόσο κατά την επταετία του στρατιωτικού καθεστώτος (1967-74) παράχθηκε νομικό έργο με σκοπό την απαγόρευση, για πρώτη φορά, της παροχής ιδιωτικής τριτοβάθμιάς εκπαίδευσης με σκοπό να εμποδιστεί ο κομμουνιστικός «κίνδυνος» να δημιουργήσει ιδιωτικά πανεπιστήμια. Αυτή η αρχή κατοχυρώθηκε με την εισαγωγή του άρθρου 16 όπου και κατοχυρώθηκε στο νέο σύνταγμα του 1974.

Καμία συζήτηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν μπορεί να γίνει αν δεν γίνει η αλλαγή του άρθρου 16 του Συντάγματος, σύμφωνα με δηλώσεις του αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης Κυριάκου Μητσοτάκη. Το αίτημα τροποποίησης του Άρθρου 16, υποστηρίζεται και από το Κίνημα Αλλαγής. Προς το παρόν το κυβερνών κόμμα Συ.Ριζ.Α. αρνείται να εισαχθεί το συγκεκριμένο άρθρο για συζήτηση στην επόμενη βουλή η οποία και θα είναι αναθεωρητική ως προς τα άρθρα του Συντάγματος, υποστηρίζοντας ότι τα δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδας αποτελούν οχυρά της δημοκρατίας

Το κοινό φαίνεται να είναι τόσο διαιρεμένο όσο και το κοινοβούλιο. Μια δημοσκόπηση που διεξήχθη στα τέλη του περασμένου έτους για το Εμπορικό Επιμελητήριο Αθηνών διαπίστωσε ότι το 49% των ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ της χορήγησης πανεπιστημιακού καθεστώτος σε ιδιωτικά ιδρύματα με πτυχία ισοδύναμα με εκείνα των αντίστοιχων δημόσιων φορέων.

Η κατάσταση  με τα κολλέγια

Αυτή τη στιγμή λειτουργούν 28 ιδιωτικά ιδρύματα ή κολέγια, που προσφέρουν πτυχίο στην Ελλάδα. Αυτό περιλαμβάνει δύο πανεπιστημιακές πανεπιστημιουπόλεις: το Διεθνές Πανεπιστήμιο του Sheffield, και το Κολλέγιο CITY στη Θεσσαλονίκη.

Για να ξεπεράσουν το εμπόδιο του άρθρου 16, αυτά τα κολέγια λειτουργούν ως σχολές ή franchise των ξένων πανεπιστημίων ή τα πτυχία τους επικυρώνονται από ξένους οργανισμούς διαπίστευσης όπως το UK NARIC ή το New England Association of Schools and Colleges (NEASC) με έδρα τη Μασαχουσέτη.

Είκοσι δύο από αυτά τα κολλέγια, όπως το Ελληνοβρετανικό Κολλέγιο και το BCA, συνδέονται κυρίως με πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ έξι είναι αμερικάνικα. Τα γαλλικά, βελγικά και ελβετικά πανεπιστήμια δραστηριοποιούνται επίσης στην περιοχή με παρόμοιο τρόπο.

Περίπου 15.000 φοιτητές φοιτούν σε αυτά τα ιδιωτικά κολέγια στην Ελλάδα, από τους οποίους 11.000 προέρχονται από βρετανικά σχολεία, σύμφωνα με την Υπηρεσία Διασφάλισης Ποιότητας του Ηνωμένου Βασιλείου. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα περιεκτικά στοιχεία σχετικά με το ποσοστό των διεθνών φοιτητών στα εν λόγω ιδρύματα, αλλά σύμφωνα με τους αριθμούς που δίνονται στις ιστοσελίδες του ACG και του Hellenic American College, περίπου το 20-25% των φοιτητών είναι μη Έλληνες, πολύ περισσότερο από το 2,5% στα δημόσια πανεπιστήμια.

Η εμπορική εστίαση των ιδιωτικών κολλεγίων αντικατοπτρίζεται στις τιμές τους καθώς και στα προγράμματα σπουδών που προσφέρουν. Το κολλέγιο Anatolia, το οποίο αποτελείται από δημοτικό και γυμνάσιο, καθώς και το Αμερικανικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης, σημείωσαν έσοδα ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων το 2012, με το MBA να αποτιμάται στα €12960. Στατιστικά στοιχεία από το QAA δείχνουν ότι η διδασκαλία σε αυτά τα κολέγια επικεντρώνεται συχνά στις επιχειρηματικές και διοικητικές σπουδές, ενώ 5.000 από τους 11.000 φοιτητές σε ιδρύματα που συνδέονται με το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν εγγραφεί σε τέτοια προγράμματα.

Αλλά τα ιδιωτικά κολέγια στην Ελλάδα δεν έχουν καμία σχέση με τα αντίστοιχα δημόσια όσον αφορά την αναγνώριση ή τη φήμη που απολαμβάνουν.

Λόγω του άρθρου 16, το ελληνικό κράτος αρνείται να αναγνωρίσει πτυχία από ιδιωτικά κολέγια. Ωστόσο, μια απόφαση της ΕΕ που δηλώνει ότι τα πτυχία που έχουν αναγνωριστεί από άλλα κράτη μέλη πρέπει να αναγνωριστεί ως ισοδύναμη οδήγησε σε ένα νόμο του 2008 που χορηγεί στους πτυχιούχους των ιδιωτικών κολλεγίων επαγγελματικά δικαιώματα. Δηλαδή, έχουν άδεια εργασίας στο δημόσιο τομέα (εκτός από ακαδημαϊκούς ή γιατρούς) όταν παλαιότερα μπορούσαν να βρουν απασχόληση μόνο σε ιδιωτικές εταιρείες.

Ωστόσο, η πραγματικότητα δεν συντρέχει με τη νομοθεσία. Κοντά 3.300 απολυτήρια ιδιωτικών κολλεγίων υποβλήθηκαν για αναγνώριση στον ελληνικό φορέα διαπίστευσης ΣΑΕΠ μεταξύ 2012 και 2015. Ωστόσο, ο οργανισμός επεξεργάστηκε τις υποβολές τον Δεκέμβριο του 2016, των οποίων η συνέχεια είναι οι γραπτές εξετάσεις προτού τα πτυχία των φοιτητών πιστοποιηθούν ως επαγγελματικά ισοδύναμα.

Το μέλλον

Πράγματι, η λιτότητα έχει τοποθετήσει το δημόσιο σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ελλάδας σε δυσχερή οικονομική κατάσταση, με κάποια πανεπιστήμια που στερούνται τα κεφάλαια να μην μπορούν να πληρώσουν για ερευνητικές δραστηριότητες.

Ως αποτέλεσμα των προγραμμάτων διάσωσης από την ΕΕ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η ελληνική δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση υπέστη μείωση κατά 75% στον προϋπολογισμό της πριν από πέντε χρόνια με 15% έως 25% περικοπές για κάθε έτος. Το Πανεπιστήμιο της Κρήτης, για παράδειγμα, είχε προϋπολογισμό €17,5 εκατ. το 2011 και τώρα είναι μόνο €3,1 εκατ. Η πρόσληψη καθηγητών έχει σταματήσει σε ολόκληρη τη χώρα, με αποτέλεσμα το 2016 να καλυφθούν μόλις 300 από τις 900 κενές θέσεις μετά από χρόνια αβεβαιότητας για την επιστημονική κοινότητα.

Θα μπορούσε όμως η εισαγωγή ιδιωτικών ιδιωτικών πανεπιστημίων να προκαλέσει μια ανάκαμψη στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Με τη μετανάστευση νέων για σπουδές και το  drain που συντελείται εν μέσω έντονων πολιτικών συζητήσεων, μια αλλαγή πολιτικής θα μπορούσε να εκληφθεί ως μια καλή είδηση.

Ποιες είναι οι πιθανότητες αλλαγής του νόμου;

Όταν το ελληνικό κοινοβούλιο έφθασε σε σπάνια συναίνεση για να αλλάξει το άρθρο 16 το 2006, σημειώθηκαν βίαιες διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, οι οποίες κατάφεραν να σταματήσουν τη μεταρρύθμιση. Μια άλλη προσπάθεια της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 2012 δεν κατέληξε πουθενά. .

Αν το άρθρο 16 βρεθεί στο δρόμο της συνταγματικής μεταρρύθμισης της παρούσας κυβέρνησης, θα χρειαστεί από το επόμενο κοινοβούλιο να αποφασίσει με πλειοψηφία δύο τρίτων, με αποτέλεσμα το συντομότερο να υπάρχει αυτή η δυνατότητα το 2020. Αυτό, ωστόσο, είναι εξαιρετικά απίθανο.

Χάρης Αναστασίου,

Οικονομολόγος